Về chế độ nhiệt, có thể chia ra hai mùa rõ rệt. Mùa đông lạnh kéo dài từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau. Phần lớn lãnh thổ có ba tháng nhiệt độ trung bình dưới 15⁰C. Ở đây thông thường có 1-2 tháng nhiệt độ trung bình xuống dưới 10⁰C. Ở các vùng cao của tỉnh thường xuất hiện sương muối, băng giá. Sương mù kéo dài tới 4-5 tháng. Khi lạnh nhất, nhiệt độ có thể xuống dưới 0⁰C và thường xuyên xảy ra vào tháng giêng.

Về chế độ mưa, lượng mưa trung bình năm của toàn tỉnh là 1500 - 1800mm, tập trung vào 4 tháng. Đặc điểm này đã tạo cho Cao Bằng những lợi thế để hình thành các vùng sản xuất cây, con phong phú đa dạng, trong đó có những cây đặc sản như dẻ hạt, hồng không hạt, đậu tương có hàm lượng đạm cao, thuốc lá, chè đắng… mà nhiều nơi khác không có điều kiện phát triển.

Tài nguyên thiên nhiên

- Đất

Tài nguyên đất của Cao Bằng nhìn chung đa dạng, phức tạp. Cao Bằng có một số loại đất chính như sau:

• Đất mùn đỏ vàng trên núi phân bố ở khu vực Phja Oắc, Phja Đa, thượng nguồn sông Hiến. Đất có hàm lượng mùn khá, có phản ứng hơi chua và tần mùn dày. Trên các núi Phja Oắc và Phja Đa còn rải rác đất mùn alit xen với đất feralit.

• Tại các vùng núi đá vôi phát triển loại đất màu nâu đỏ, hàm lượng NPK không nhiều.

• Đất feralit phát triển trên các đá trầm tích là loại đất phổ biến hơn cả, phân bố ở vùng đồi núi. Đất này bao gồm đất feralit đỏ vàng trên đá sét và đất biến chất, nghèo dinh dưỡng, có phản ứng chua. Đất feralit vàng đỏ phát triển trên các đá mácma axít nghèo đạm và lân.

• Ở bồn địa Cao Bằng có đất phù sa, đất sialit – feralit (nhiều hơn cả) và đất feralit. Đất phù sa chỉ gặp ở dọc theo các thung lũng sông, suối.

Với phương thức nông lâm kết hợp, căn cứ độ dốc và tầng đất mặt đối với diện tích đất trống đồi núi trọc có thể trồng cây công nghiệp, cây ăn quả, cây đặc sản và chăn nuôi gia súc kết hợp với trồng rừng theo mô hình trang trại. Các loại đất chuyên dùng, đất xây dựng khu công nghiệp, đất xây dựng đô thị và đất xây dựng khác còn nhiều. Tỉnh cần có kế hoạch quản lý, sử dụng các loại đất trên cho hiệu quả, tạo thêm nguồn lực quan trọng để phát triển.

- Rừng

Rừng tự nhiên chỉ còn ở những nơi cao, có địa hình phức tạp thuộc vùng núi Phja Oắc, Phji Đa hay trên các vùng đá vôi. Ở đây có một số kiểu rừng: rừng á nhiệt đới lá rộng thường xanh với quần hợp dẻ, sau xen lẫn một số loài rụng lá, rừng nhiệt đới hơi ẩm rụng lá, rừng nhiệt đới ẩm xanh quanh năm.

Lên các đai cao thường gặp kiểu rừng ôn đới trên núi với đỗ quyên là loài chiếm ưu thế. Trên núi đá vôi xuất hiện loại hình rừng lá kim như rừng vân xam vùng Hạ Lang. Những nơi rừng tự nhiên bị tàn phá mạnh thì phát triển rừng thứ sinh gồm cây gỗ hỗn tạp, trảng cây bụi và trảng cỏ các loại.

Trong rừng có một số loài gỗ quý như thông tre, đỗ quyên, kim giao, pơmu, dẻ lá tre và nhiều dược liệu như đẳng sâm, sa nhân, ngũ gia bì, hà thủ ô…

Ngoài rừng tự nhiên Cao Bằng còn đẩy mạnh việc trồng rừng để phủ xanh đất trống, đồi núi trọc. Trong điều kiện rừng tự nhiên bị tàn phá, động vật rừng cũng giảm sút nhiều. Tuy nhiên, động vật ở đây vẫn còn gặp một số loài có giá trị như báo, hươu, cầy hương…

- Khoáng sản

Cao Bằng là tỉnh có nguồn tài nguyên khoáng sản khá phong phú về chủng loại và đa dạng về loại hình do có lịch sử phát triển địa chất phức tạp.

Các loại khoáng sản có trữ lượng tương đối lớn, chất lượng khá là quặng sắt trữ lượng khoảng 100 triệu tấn, bôxít 200 triệu tấn, mangan 7 triệu tấn. Đặc biệt, Cao Bằng nổi tiếng từ lâu là mỏ thiếc Tĩnh Túc với trữ lượng khoảng 20 triệu tấn.

Ngoài ra, Cao Bằng còn có nhiều khoáng sản khác như đồng, niken, kẽm, chì, antimoan, vàng … nhưng trữ lượng nhỏ, ít có giá trị về mặt kinh tế.

Đá vôi có trữ lượng rất lớn ở Cao Bằng, phân bố tập trung nhất ở khu vực phía Bắc và Đông Bắc. Đây là nguồn nguyên liệu quan trọng để sản xuất xi măng và phục vụ cho công nghiệp vật liệu xây dựng.

Du lịch

Cao Bằng là tỉnh biên giới phía Bắc có nhiều tiềm năng du lịch có hàng loạt địa danh nổi tiếng cả nước.

Về thắng cảnh, đó là hồ Thăng Hen, thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao… Cao Bằng có hơn 20 di tích đã được nhà nước xếp hạng, trong đó có đến 16 di tích lịch sử cách mạng. Tiêu biểu nhất là cụm di tích Pác Bó, suối Lênin, núi Các Mác, lán Khuổi Nậm.

Về di tích văn hoá lịch sử có thành Nà Lữ, thành nhà Mạc, đền Kỳ Sầm, đền vua Lê. Cao Bằng còn rộn rã với nhiều lễ hội. Đó là hội mời Mẹ Trăng của người Tày, hội Chùa, hội Thanh Minh…

Cao Bằng cũng là vùng đất có nhiều làng nghề nổi tiếng như làng rèn Phúc Sen (huyện Quảng Hoà ) hơn 1000 năm tuổi, thường thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước đến tham quan.

Tuy tỉnh có nhiều tiềm năng du lịch nhưng số khách đến tham quan còn ít do giao thông còn nhiều bất tiện, các điểm du lịch không liên kết chặt chẽ và chất lượng dịch vụ chưa cao. Để tạo nhiều sản phẩm du lịch hấp dẫn du khách, Cao Bằng đã xác định 4 cụm du lịch chính là Cụm thị xã Cao Bằng  và phụ cận với việc hướng vào tôn tạo, bảo vệ các di tích, cảnh quan dọc bờ sông Bằng; Cụm Pắc Bó với những cụm di tích liên quan đến Căn cứ cách mạng cũ; Cụm Bản Giốc - Ngườm Ngao với cảnh quan thiên nhiên đẹp, hùng vĩ, thích hợp với du lịch sinh thái; Cụm rừng Trần Hưng Đạo gắn với du lịch sinh thái văn hoá. Trong tương lai, có thể ngành du lịch Cao Bằng sẽ phát triển nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội trong tỉnh.

Đặc sản

Lịch sử hình thành và phát triển

Cao Bằng là địa danh đã xuất hiện từ lâu đời ở nước Việt Nam. Vào thời các vua Hùng, vùng đất này thuộc bộ Vũ Định. Đến đời Lý, thuộc vào đất Thái Nguyên. Vào đầu triều Lê, Cao Bằng thuộc Bắc đạo, rồi đặt vào Ninh Sóc thừa tuyên, sau đổi thành Cao Bình phủ.

Đến thời nhà Mạc thất thế chạy lên Cao Bằng, đóng đô ở Cao Bình với 3 đời vua, tổng cộng 70 năm. Việc nhà Mạc đưa nhiều người lên cư trú tổ chức cai trị, mở các khoa thi đã ảnh hưởng nhiều đến đời sống xã hội của mảnh đất biên cương này. Khi nhà Lê dẹp xong nhà Mạc mới đặt tên vùng này là Cao Bằng và không để thuộc vào Thái Nguyên nữa.

Đến thời Nguyễn, Cao Bằng được đặt làm Hiệp trấn, sau đổi thành phủ Trùng Khánh. Đến năm 1831 đặt thành tỉnh Cao Bằng, bỏ chế độ thổ mục.

Sau này ranh giới của tỉnh Cao Bằng ít nhiều có sự thay đổi. Ngày 22/12/1975 Cao Bằng hợp nhất với Lạng Sơn thành tỉnh Cao Lạng. Đến ngày 29/12/1978, tỉnh Cao Bằng được tái lập.

Hành chính và các đơn vị trực thuộc

Tỉnh lị là thị xã Cao Bằng

Các đơn vị hành chính của tỉnh bao gồm thị xã Cao Bằng và 12 huyện khác là Bảo Lạc, Bảo Lâm, Hà Quảng, Hạ Lang, Hoà An, Nguyên Bình, Phục Hoà, Quảng Uyên, Thạch An, Thông Nông, Trà Lĩnh, Trùng Khánh.

Kinh tế

Nền kinh tế Cao Bằng đi lên với điểm xuất phát thấp, nhiều mặt còn mất cân đối nghiêm trọng và đứng trước những thách thức to lớn. Cơ cấu kinh tế chủ yếu là nông nghiệp, trong khi đó diện tích đất canh tác có hạn, phần lớn trồng cây lương thực, sản xuất mang tính chất độc canh. Mặc dù còn nhiều khó khăn, thử thách nhưng trong những năm gần đây, nền kinh tế của tỉnh bước đầu đã có khởi sắc và đạt được một số kết quả nhất định.

Cao Bằng có nhiều cửa khẩu thông thương với Trung Quốc tạo thuận lợi giao lưu, mở rộng thị trường xuất nhập khẩu hàng hoá. Bên cạnh đó nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, đa dạng cũng là tiền đề để phát triển ngành công nghiệp của tỉnh. Đất nông – lâm nghiệp còn tiềm năng chưa được khai thác, đất vườn tạp còn nhiều, khả năng thâm canh tăng vụ còn lớn. Đó là các cơ sở và cũng là điều kiện cho phép phát triển một nền nông nghiệp hiệu quả. Với những đặc điểm địa hình, đất đai, nguồn nước và khí hậu đã tạo cho Cao Bằng có điều kiện phát triển một nền nông lâm nghiệp đa dạng, phong phú với nhiều loại cây, con sinh trưởng và phát triển tốt cho sản phẩm có giá trị hàng hoá cao, được thị trường trong và ngoài nước ưa chuộng.

Văn hoá

Là một tỉnh có nhiều dân tộc sinh sống, Cao Bằng có nền văn hoá truyền thống rất phong phú. Người Tày chiếm số lượng khá lớn trong tỉnh, sống hầu hết ở các huyện. Họ có truyền thống văn hoá lâu đời, có chữ viết riêng, có điều kiện kinh tế khá hơn các dân tộc khác. Nét đặc sắc về văn hoá của người Tày được thể hiện trong các hội làng, ca hát đối đáp, hát ví, hát then. Về nhạc cụ, đàn tính là loại đàn dân tộc đặc trưng của người Tày. Dân tộc Nùng sống đan xen với dân tộc Tày nên về mặt văn hoá chịu nhiều ảnh hưởng của dân tộc Tày. Dân tộc Dao sống chủ yếu ở vùng núi thấp, văn hoá còn ít nhiều hạn chế, đặc biệt còn lưu lại nhiều tập tục lạc hậu. Dân tộc H’Mông sống trên các vùng núi cao hẻo lánh, có ngôn ngữ thuộc nhóm Mông – Dao. Họ thường sử dụng các loại nhạc cụ như khèn và đàn môi để gọi bạn tình và ca ngợi vẻ đẹp của cuộc sống quê hương.

Cao Bằng hàng năm có nhiều lễ hội truyền thống của các dân tộc sinh sống trong vùng như hội mời Mẹ Trăng, hội Lồng Tồng, hội chùa, hội Thanh minh…

Mỗi dân tộc, từng vùng có loại hình dân ca riêng. Người Tày có làn điệu Lượn, Hát then, Lượn Slương, Lượn cọi, Lượn ngạn. Người Nùng có Lượn phủ, Lượn tại, Lượn Hèo phơn Nùng an, Sli giang, Nàng ới. Người Dao có Páo dung.

Giao thông

Mạng lưới giao thông vận tải của Cao Bằng nhìn chung kém phát triển. Loại hình vận tải duy nhất là đường bộ, tổng chiều dài không nhiều, mật độ đường thấp và chất lượng xấu.

Tuyến giao thông quan trọng nhất chạy theo hướng Bắc – Nam là quốc lộ 3, gần như chia Cao Bằng thành hai phần phía Đông và phía Tây. Quốc lộ 4A chạy song song với đường ranh giới giữa Cao Bằng với Lạng Sơn. Đây cũng là tuyến đường giao thông quan trọng nhưng chất lượng đường còn hạn chế, đi qua các vùng núi cao, nhiều dốc đèo. Đoạn chạy trên lãnh thổ Cao Bằng dài 54km.

Các tuyến đường nội tỉnh gồm trên dưới 10 tuyến, trong đó có các tuyến đường quan trọng là đường 203, 204, 206, 207 và 208.

Đến nay, hệ thống giao thông phát triển tốt đáp ứng được nhu cầu vận tải hàng hoá, hành khách nội tỉnh. Đặc biệt, tại các cửa khẩu ở các huyện giáp tuyến biên giới, hệ thống giao thông phát triển tạo thành một vành đai nhằm đảm bảo cho an ninh quốc phòng và giao lưu quốc tế.