Võ Duy Dương
Quê quán
thành phố Hồ Chí Minh
Anh hùng chống Pháp Võ Duy Dương tổ tiên gốc ở miền Trung, sau dời vào ở Gia Định nay là thành phố Hồ Chí Minh.
Ông giỏi nghề võ, có tài sản và thường đem của cải làm việc phúc lợi cho nhân dân, nên được triều đình phong tặng chức Thiên hộ, đời sau gọi ông là Thiên Hộ Dương. Và vì ông có tài nhắc một lúc năm trái linh bằng sắt, nên nhân dân cũng xưng tụng ông là Ngũ Linh Thiên Hộ Dương.
Ông kết nghĩa thâm giao với Trương Định, khi Pháp xâm chiếm Nam Kỳ, ông đứng trong hàng ngũ kháng chiến do Trương Định lãnh đạo. Năm 1864, khi chủ soái Trương Định hy sinh, ông về Đồng Tháp Mười lập chiến khu tiếp tục đánh quân cướp nước. Nghĩa quân của ông thắng lợi nhiều trận vang dội ở Mỹ Trà, Cao Lãnh, Cai Lậy.
Về sau, tướng Pháp De Lagrandière đưa quân đàn áp ác liệt ở vùng Đồng Tháp, ông rút quân về An Giang, định cùng Thủ khoa Nguyễn Hữu Huân bổ sung lực lượng rồi sẽ phối hợp kháng chiến. Nào ngờ quan lại ở An Giang và Đỗ Hữu Phương bắt Thủ khoa Nguyễn Hữu Huân nộp cho Pháp, nhưng ông vẫn tiếp tục đánh Pháp ở Đồng Tháp Mười. Theo Đại Nam thực lục chính biên thì ông rời căn cứ Tháp Mười ngồi thuyền định ra miền Trung chiêu tập dân quân để phục thù, chẳng may giữa đường gặp bão chìm thuyền, mất tích ở cửa biển Thần Mẫu tỉnh Khánh Hoà trong năm 1866.
Cảm niệm ông, Nguyễn Liên Phong trong Nam Kỳ phong tục nhơn vật diễn ca viết:
“Ông Dương võ nghệ cao tay,
Chiêu qui binh chúng chiếm ngay xưng hùng.
Mịt mù bốn phía minh mông,
Tấn công thối thủ đất không thế thần.
Hiếu trung lòng dốc chuyên cần,
Nghịch trời đem sức xét trần dạng đâu?
Thoát thân về với ghe bầu
Khỏi nơi Cần Hải tiền xu đón thoàn.
Giấc nồng đêm dậy nhảy khan
Hồn chôn bụng cá ưng oan chẳng cầu.
Miễn tròn danh giá về sau
Ức dương nghị luận mặc âu thế tình”.